تواتر (اصول)تواتر به کثرت ناقلان یک خبر به تعدادِ قطع آور، و رافع احتمال تبانی آنها بر کذب اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفتواتر، در لغت، به معنای به دنبال هم آمدن چند چیز با فاصله می‌باشد، چنان که در قرآن آمده است: ﴿ثُمَّ اَرْسَلْنا رُسُلَنا تَتْرا﴾؛ ما رسولان خود را یکی بعد از دیگری و با فاصله فرستادیم». در کتاب « اصول الفقه » آمده است: «التواتر معناه لغة: تتابع الاشیاء واحد بعد واحد بینهما مهلة و منه قوله تعالی» ثم ارسلنا رسلنا تتری» ای واحدا بعد واحد مع وجود مهلة». [۲]
زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج۳، ص۱۲۵.
اما در اصطلاح علمای اصولی، تواتر به معنای تعدد خبردهندگان از یک واقعه است، به گونه‌ای که نسبت به عدم تبانی آنها بر کذب یقین حاصل گردد؛ به بیان دیگر، به اِخبار جداگانه گروهی از واقعه‌ای، که شنونده به آن واقعه علم پیدا نماید و تبانی آن گروه بر کذب را نیز احتمال ندهد، تواتر گفته می‌شود (اخبار جماعة کثیرین یمتنع تواطؤهم علی الکذب). بنابراین، تواتر، صفت خبر است و به خبری که این صفت را داشته باشد، خبر متواتر می‌گویند. ۲ - دیدگاه شهید صدر درباره تواترشهید صدر تواتر را در زمره اسباب و وسایل وجدانی اثبات دلیل شرعی آورده و یقین به دست آمده از آن را بر اساس حساب احتمالات دانسته است ( یقین موضوعی استقرایی )؛ در مقابل مشهور که یقین حاصل از تواتر را یقین عقلی ( یقین موضوعی استنباطی ) می‌دانند، نه بر اساس حساب احتمالات. [۶]
سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج۲، ص۱۳۹.
[۷]
غزالی، محمد بن محمد، المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)؛ ج۱، ص۱۳۲.
[۹]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۱۷۷.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «تواتر»، ص۳۶۸. |